د عراق صدراعظم حیدرالعبادي وايي، د خپلواکۍ د ټولپوښتنې په اړه د کردستان د مشرانو پلان له اور سره لوبه ده.

ده وويل که د رايې اخیستلو په نتیجه کې تاوتریخوالی رامنځته شو، بغداد چمتو دی د ځواک په کارولو سره مداخله وکړي.

د عراق حکومت په بغداد، ترکيه او ايران کې چې د کردانو زيات وګړي په کې ژوند کوي، له دې ټولپوښتنې سره مخالفت کړى دى.

په همدې حال کې د ترکيې ولسمشر رجب طيب اردوغان نن يکشنبه په استانبول کې يوه کنفرانس ته وويل:

”د عراق له صدراعظم حيدر العبادي سره به په امريکا کې وګورم او لکه څنګه چې ګورو، سره ورته هدف لرو. زموږ هدف د عراق د وېش مخنيوى دى، خو اوس د عراق په شمال کې محلي اداره (د عراق کورواکى محلي حکومت) د عراق د وېش پر لوري ګام اخلي“

تمه کېږي د ترکيې ولسمشر او د عراق صدراعظم په نيويارک کې د ملګرو ملتونو د عمومي غونډې په څنډه کې سره وګوري.

د کردستان د کورواکې سیمې د پارلمان غړیو هغه پلان تصویب کړی چې پر اساس یې بله دوشنبه د دې سیمې د خپلواکۍ لپاره غيرواجب الاجرا ټولپوښتنه کېږي.

د طالبانو د کرنې، اوبو لګولو او مالدارۍ وزیر وایي، له روسیې سره د ځینو خوراکي موادو د واردولو په اړه خبرې روانې دي، ځکه چې د ایران جګړې ته اندیښنې شته.

عطا الله عمري رویټرز اژانس ته د جمعې په ورځ په سنټ پیترز بورګ کې د روسیې د اقتصادي غونډې ترڅنګ وویل، موږ په یو شمیر داسې خوراکي موادو تکیه کوو چې له ایران څخه واردیږي او که چیرته هلته ستونزې پيدا شي نو بې له شکه پر افغانستان به اغیزې وکړي.

عمري زیاته کړه چې له روسیې څخه غنم غواړو.

د عمري په مشرۍ د طالبانو پلاوی څلور ورځې مخکې کې د روسی په نړیوال اقتصادي کنفرانس کې د ګډون لپاره سنت پیترز بورګ ته ولاړ. په دې نړیوال کنفرانس کې چې نن پای ته رسیږي؛ د نړۍ د شاوخوا یوسل او څلویښت هیوادونو استازیو برخه اخیستې ده.

یوې نړیوالې مرستندویه موسسې خبر ورکړ چې هره ورځ له ایرانه د هرات د اسلام قلعه بندر له لارې شاوخوا پنځه زره افغانان خپل هیواد ته ستنیږي چې یو اصلي دلیل یې د اسراییل او ایران جګړه ده.

د افغانستان لپاره د ورلډ ویژن نړیوالې موسسې د اداري اړیکو د برخې رییس مارک کالډر پرون اسوشتید پریس اژانس ته وویل، ډیری خلک د خوړو او سرپناه موندلو لپاره بیرته افغانستان ته ځي، خو دوی هغه هیواد ته ستنیږي چې پکې لومړني خدمات په بحراني وضعیت کې دي.

تر اوسه دا څرګنده نه ده چې د تیرو نهو ورځو په ترڅ کې چې د ایران او اسراییل جګړه پيل شوې ده له ایران سره پر پوله له نورو لارو څومره افغانان خپل هیواد ته ستانه شوې دي.

د ورلډ ویژن نړیوالې مرستندویه موسسې په وینا د کال له پیله تر اوسه نژدې پنځه لکه افغان کډوال له ایرانه په زوره ایستل شوې دي.

ټاکل شوې ده چې په افغانستان کې د ملګرو ملتو د مرستندویه پلاوي( یوناما) مشره بل سبا د ملګرو ملتو امنیت شورا ته د افغانستان د وضعت په اړه خپل راپور وړاندې کړي.

یوناما په فیسبوکپاڼه کې لیکلي دي چې روزا اوتنبایوا به دا درې میاشتنی راپور د دوشنبې په ورځ د کابل پر وخت د ماښام اووه نیمې بجې په نیویارک کې امنیت شورا ته وړاندې کړي.

یوناما د روان میلادي کال د لومړیو دریو میاشتو په راپور کې دې ته اشارې درلودې چې دا بنسټ په افغانستان کې واکمن طالبان هڅوي چې د بشري حقونو د وضعیت ښه کیدو ته توجه زیاته کړي. یوناما په خپل مخکني درې میاشتني راپور کې په ځانګړي ډول په عام محضر کې خلکو ته د سزا ورکولو پیښو ته اندیښه ښودلې وه او ویلي یې و چې دا ډول سزاګانې چې له بشري حقونو څخه سرغړونې دي، زیاتې شوې دي.

د اوکراین پر ساحلي ښار اودیسه باندې د روسیې د بې پيلوټه الوتکو د برید له امله لږ تر لږه یو تن وژل شوی او دیارلس تنه نور د ژغورنې د کارکوونکو په شمول ټپيان شوې دي.

د اوکراین هوایي ځواکونه وایي چې روسیې په شپږ اتیا ډرون الوتکو باندې د جمعې په ورځ پر اودسیا ښار برید وکړ چې له دې ډلې اویا الوتکې د اوکراین دفاعي سیستم شنډې کړې.

د اوکراین ولسمشر ولودمیر زیلینسکي د روسیې وروستیو بریدونو ته د وحشي، عمدي تاکتیکونو نوم ورکړ.

ښاغلي زیلینسکي یوه ورځ وروسته تر دې دا خبرې وکړې چې د روسیې جمهور رییس ولادیمیر پوتین ادعا وکړه چې د اوکراین د جګړې د پای ته رسیدو لپاره چتو دی چې یوه حل لاره ومومي او د اوکراین له ولسمشر سره وغږیږي.

په دې ترڅ کې د روسیې دفاع وزارت وایي، د جون د شلمې په لومړیو کې یعني د جمعې په سهار د دوی هوایي مدافع ځواکونو لږ تر لږه د اوکراین یو شپیته بې پيلوټه الوتکې چې د مسکو په شمول د روسیې لور ته استول شوې وې، له منځه وړې دي.

ټاکل شوې ده چې نن په جینوا کې د ایران د بهرنیو چارو وزیر له خپلو یوشمیر اروپایي سیالانو سره غونډه وکړي.

که څه هم تر دې مخکې عباس عراقچي ویلي و چې تر هغو به یې هیواد خبرو ته چمتو نه شي چې پر ایران د اسراییل بریدونه روان وي، خو د اسوشیتد پریس اژانس د راپور له مخې اوس عراقچي هیلمن دی چې له یوې اونۍ راهیسې د روانې جګړې د پای ته رسیدو لپاره یوه دیپلوماتیکه حل لاره پيدا شي.

د جینوا په ننۍ غونډه کې به د بریتانیا، فرانسې او جرمني د بهرنیو چارو وزیران، همداراز د اروپایي ټولنې یوشمیر استازي برخه واخلي.

د دې خبرو تر پیلیدو مخکې د ایران د بهرنیو چارو د وزیر ښاغلي عراقچي په وینا د ایران دولتي تلویزیون خبر ورکړ چې وایي، د ایران د بالستیک توغندیو په تړاو خبرې ممکن نه دي او په جینوا کې به پر سیمه ییزې ستونزې او د ایران پر اټومي پروګرام تمرکز وشي.

د بریتانیا د بهرنیو چارو وزیر ډیویډ لېمي وویل، اوس د دیپلوماسي لپاره دوې اونۍ وخت شته چې یوه حل لاره ومومو. د ښاغلي لېمې اشاره د امریکا د ولسمشر خبرو ته وه چې پرون د سپینې ماڼۍ ویاندې کارولین لویت وویل، ډونالډ ټرمپ به په راتلونکو دوو اونیو کې پریکړه وکړي چې د ایران په جګړه کې مستقیمه برخه واخلي که نه.

د جنوبي وزیرستان په مکین سیمه کې د جون پر ۲۰مه په یو ډرون برید کې یو ماشوم وژل شوی او پینځه نور ژوبل دي.

د سیمې یوه چارواکي، چې نه یې غوښتل نوم یې واخیستل شي، د ازادي راډیو مشال څانګې ته ویلي چې برید د مکین په دشکه سیمه کې شوی دی. د ده په وینا، په ډرون برید کې د یو ښوونځي زده‌کوونکي لګېدلي دي..

دغه چارواکی وايي ژوبل ماشومان د زرمک روغتون ته رسول شوي چیرته چې د هغوی درملنه روانه ده.

په شمالي او جنوبي وزیرستان او څېرمه سیمو کې تر دې وړاندې هم په ډرون بریدونو کې ملکي کسان او په ځانګړي ډول ماشومان مړه او ژوبل شوي دي چې پر ضد یې خلکو مظاهرې او پرلتونه هم کړي دي.

د پاکستان حکومت وايي چې پریکړه یې کړې چې افغان موټر چلوونکو ته داسې کلنۍ ویزې ورکړي چې بیا بیا پرې پاکستان ته سفر کولی شي.

په کابل کې د پاکستان سفارت د جون په ۲۰مه په ټویټر کې وویل چې د دې کټګورۍ لپاره د ویزې فیس به ۱۰۰ ډالر وي.

سفارت دا هم وویل چې غوښتونکي اړ دي چې یو عکس، د خپل پاسپورټ کاپي، د تابعیت کارت، د موقتي داخلي سند (TAD)، د راجستر شوي ټرانسپورټ شرکت څخه د کار لیک او د موټر چلولو یو معتبر جواز انلاین اپلوډ کړي.

وروسته له هغه چې طالبانو په ۲۰۲۱ کال کې د افغانستان کنټرول بیرته ترلاسه کړ، د افغانستان - پاکستان په لاره سفر کوونکي افغان موټر چلوونکو تل د پاکستان د ویزو په ترلاسه کولو کې د ستونزو په اړه شکایت کړی دی.

د اسراییل هوایي ځواکونه وایي، نن یې د ایران په لسګونه سیمې په نښه کړې دي.

د اسراییل دفاع وزارت په ټیلګرام کې لیکلي دي، تر شپیتو ډیرو (IAF) جنګي الوتکو په دې بمباریو کې برخه واخیسته.

د اسراییل دفاع وزارت څرګندوي چې د ایران صنعتي سیمې یې په نښه کړې دي، د اسراییل پوځ ادعا کوي چې په دې ځایونو کې ایران وسلې جوړوي.

د اسراییل په جنوب کې د بیر سباع په سیمه او د هغې شاوخوا کې د ایران د توغندیو په تازه برید کې اووه تنه ټپيان شوې دي.

د راپورونو له مخې په دې برید کې شاوخوا ودانۍ ډیرې زیانمنې شوې دي.

د ایران د دې حملو ټپیان روغتون ته لیږدیدلي دي.

دا دوهمه ورځ ده چې د بیر شبع پر ښار د ایران توغندي لګیږي.

د الوتنو د څار ویبپاڼې په باور د ایران او اسراییل د جګړې له امله د افغانستان پر فضا نړیوال پروزاونه نږدې پنځه برابره زیات شوې دي.

د دې ویبپاڼې د راپور له مخې پخوا به هره ورځ شاوخوا پنځوس الوتنې د افغانستان له سره تېریدې چې نن سبا یې شمیره دوه سوه اتیاوو ته رسیدلې ده.

له تیرې یوې اونۍ راهیسې د ایران هوایي حریم د جګړې له امله بند شوی دی.

هره الوتکه چې د یوه هیواد پر فضا تیریږي د هغې د وزن له مخې محاسبه کیږي چې څو ډالره باید ورکړي. د ملکي هوایي چلند د نړیوال سازمان(ICAO) د اصولو له مخې په ځینو مواردو کې دا فیس تر زر ډالرو زیاتیږي.

افغانستان د مسافر وړونکو او کارګو الوتکو له درکه چې پر فضا یې تیریږي د هرې الوتکې پر سر له څلور سوه تر اته سوه ډالرو پورې ترانزیټ فیس ترلاسه کوي.