د افغانستان د سولې لپاره د امریکا د بهرنیو چارو وزارت ځانګړی استازی زلمی خلیل‌زاد له یوه امریکايي پلاوي سره یو ځل بیا د افغانستان او د سیمې د هېوادونو سفر پیل کړی.

د امریکا د بهرنیو چارو وزارت په یوې خبرپاڼه کې چې پرون خپره شوې ویلي، ښاغلی خلیل‌زاد به د ‌‌ډسمبر له دوهمې نېټې څخه تر ۲۰مې نیټې پورې د خپل دې سفر په ترڅ کې پاکستان، افغانستان، روسیې، ازبکستان، ترکمنستان، بلجیم، عربي متحده اماراتو او قطر ته ولاړ شي.

د امریکا د بهرنیو چارو وزارت خبرپاڼه وايي، ښاغلی خلیل‌زاد به په‌دې سفر کې د افغان حکومت له چارواکو او نورو ښکېلو لورو سره وګوري، څو د یوې پراخ بنسټې سولې د پروسې لپاره چې په ترڅ کې یې افغانان خپله د خپل هېواد برخلیک وټاکلی شي، اسانتیا برابره کړي.

خبرپاڼه زیاتوي چې خلیل‌زاد به د ولسمشر محمد اشرف غني، اجرائیه رئیس عبدالله عبدالله او نورو افغان لورو سره وګوري، څو له افغان حکومت او نورو افغانانو سره د خبرو اترو مېز ته د طالبانو راوستل له نږدې تنظیم کړي.

په خبرپاڼه کې په‌دې اړه چې ایا خلیل‌زاد به بیا هم د طالب استازو سره وګوري که نه؟ څرګند څه نه‌دي ویل شوي، خو نوموړي سیمې په ځانګړي توګه قطر ته په وروستیو دوو سفرونو کې په دوحه کې د طالبانو له استازو سره د افغانستان د سولې پر بهیر خبرې اترې کړې وې.

همدارنګه‌یې د افغان حکومت پر مشرتابه سربېره له نورو افغان سیاستوالو او د سولې له فعالانو سره هم لیدلي وو.

ښاغلي خلیل‌زاد سیمې ته د وروستي سفر پر مهال کابل کې خبریالانو ته ویلي و، هیله‌مند دی د افغانستان د ولسمشرۍ تر انتخاباتو افغان حکومت او وسله‌وال طالبان خپلو کې د سولې یو توافق ته ورسېږي.

هغه د ۱۸ میاشتو غیر حاضرۍ وروسته د ۲۰۲۵ کال د اروپا اتلولۍ کې د ډنمارک لپاره بیا لوبې کولو ته چمتو ده.

د ۲۰۲۵ کال د اروپا د ښځو اتلولۍ د جولای په دویمه نیټه په سویس کې پیلیږي.

د ډنمارک د ښځو روزونکې اندري جیګلیټز ویلي نادیه ندیم داسې لوبغاړې ده چې کولی شي د لوبې رُخ بدل کړي.

۳۷ کلنه نادیه ندیم چې د مسلکي فوټبالرې سربیره ډاکټره هم ده، په ۱۲ کلنۍ کې له افغانستانه وتلې.

هغې مخکې په انګلستان کې د مانچسټر سیټي، په فرانسه کې د پاریسنټ ژرمن او په ایټالیا کې د AC میلان لپاره لوبې کړې دي.

د طالبانو د کرنې، اوبو لګولو او مالدارۍ وزیر وایي، له روسیې سره د ځینو خوراکي موادو د واردولو په اړه خبرې روانې دي، ځکه چې د ایران جګړې ته اندیښنې شته.

عطا الله عمري رویټرز اژانس ته د جمعې په ورځ په سنټ پیترز بورګ کې د روسیې د اقتصادي غونډې ترڅنګ وویل، موږ په یو شمیر داسې خوراکي موادو تکیه کوو چې له ایران څخه واردیږي او که چیرته هلته ستونزې پيدا شي نو بې له شکه پر افغانستان به اغیزې وکړي.

عمري زیاته کړه چې له روسیې څخه غنم غواړو.

د عمري په مشرۍ د طالبانو پلاوی څلور ورځې مخکې کې د روسی په نړیوال اقتصادي کنفرانس کې د ګډون لپاره سنت پیترز بورګ ته ولاړ. په دې نړیوال کنفرانس کې چې نن پای ته رسیږي؛ د نړۍ د شاوخوا یوسل او څلویښت هیوادونو استازیو برخه اخیستې ده.

یوې نړیوالې مرستندویه موسسې خبر ورکړ چې هره ورځ له ایرانه د هرات د اسلام قلعه بندر له لارې شاوخوا پنځه زره افغانان خپل هیواد ته ستنیږي چې یو اصلي دلیل یې د اسراییل او ایران جګړه ده.

د افغانستان لپاره د ورلډ ویژن نړیوالې موسسې د اداري اړیکو د برخې رییس مارک کالډر پرون اسوشتید پریس اژانس ته وویل، ډیری خلک د خوړو او سرپناه موندلو لپاره بیرته افغانستان ته ځي، خو دوی هغه هیواد ته ستنیږي چې پکې لومړني خدمات په بحراني وضعیت کې دي.

تر اوسه دا څرګنده نه ده چې د تیرو نهو ورځو په ترڅ کې چې د ایران او اسراییل جګړه پيل شوې ده له ایران سره پر پوله له نورو لارو څومره افغانان خپل هیواد ته ستانه شوې دي.

د ورلډ ویژن نړیوالې مرستندویه موسسې په وینا د کال له پیله تر اوسه نژدې پنځه لکه افغان کډوال له ایرانه په زوره ایستل شوې دي.

ټاکل شوې ده چې په افغانستان کې د ملګرو ملتو د مرستندویه پلاوي( یوناما) مشره بل سبا د ملګرو ملتو امنیت شورا ته د افغانستان د وضعت په اړه خپل راپور وړاندې کړي.

یوناما په فیسبوکپاڼه کې لیکلي دي چې روزا اوتنبایوا به دا درې میاشتنی راپور د دوشنبې په ورځ د کابل پر وخت د ماښام اووه نیمې بجې په نیویارک کې امنیت شورا ته وړاندې کړي.

یوناما د روان میلادي کال د لومړیو دریو میاشتو په راپور کې دې ته اشارې درلودې چې دا بنسټ په افغانستان کې واکمن طالبان هڅوي چې د بشري حقونو د وضعیت ښه کیدو ته توجه زیاته کړي. یوناما په خپل مخکني درې میاشتني راپور کې په ځانګړي ډول په عام محضر کې خلکو ته د سزا ورکولو پیښو ته اندیښه ښودلې وه او ویلي یې و چې دا ډول سزاګانې چې له بشري حقونو څخه سرغړونې دي، زیاتې شوې دي.

د پاکستان حکومت وايي چې پریکړه یې کړې چې افغان موټر چلوونکو ته داسې کلنۍ ویزې ورکړي چې بیا بیا پرې پاکستان ته سفر کولی شي.

په کابل کې د پاکستان سفارت د جون په ۲۰مه په ټویټر کې وویل چې د دې کټګورۍ لپاره د ویزې فیس به ۱۰۰ ډالر وي.

سفارت دا هم وویل چې غوښتونکي اړ دي چې یو عکس، د خپل پاسپورټ کاپي، د تابعیت کارت، د موقتي داخلي سند (TAD)، د راجستر شوي ټرانسپورټ شرکت څخه د کار لیک او د موټر چلولو یو معتبر جواز انلاین اپلوډ کړي.

وروسته له هغه چې طالبانو په ۲۰۲۱ کال کې د افغانستان کنټرول بیرته ترلاسه کړ، د افغانستان - پاکستان په لاره سفر کوونکي افغان موټر چلوونکو تل د پاکستان د ویزو په ترلاسه کولو کې د ستونزو په اړه شکایت کړی دی.

د الوتنو د څار ویبپاڼې په باور د ایران او اسراییل د جګړې له امله د افغانستان پر فضا نړیوال پروزاونه نږدې پنځه برابره زیات شوې دي.

د دې ویبپاڼې د راپور له مخې پخوا به هره ورځ شاوخوا پنځوس الوتنې د افغانستان له سره تېریدې چې نن سبا یې شمیره دوه سوه اتیاوو ته رسیدلې ده.

له تیرې یوې اونۍ راهیسې د ایران هوایي حریم د جګړې له امله بند شوی دی.

هره الوتکه چې د یوه هیواد پر فضا تیریږي د هغې د وزن له مخې محاسبه کیږي چې څو ډالره باید ورکړي. د ملکي هوایي چلند د نړیوال سازمان(ICAO) د اصولو له مخې په ځینو مواردو کې دا فیس تر زر ډالرو زیاتیږي.

افغانستان د مسافر وړونکو او کارګو الوتکو له درکه چې پر فضا یې تیریږي د هرې الوتکې پر سر له څلور سوه تر اته سوه ډالرو پورې ترانزیټ فیس ترلاسه کوي.

د طالبانو د امرباالمعروف او نهی عن المنکر وزارت ترانه ویونکو او نعت خوانانو ته خبرداری ورکړی چې خپل نعتونه او ترانې د سندرو په طرز وړاندې نه کړي.

د دغه وزارت ویاند سیف الاسلام خیبر په خپله ایکس پاڼه دا تازه خبرداری خپور کړی.

هغه ټینګار کړی چې له سرغړونکو سره به اصولي چلند وشي.

په بیان کې ټینګار شوی چې ترانې او نعتونه د پوهې او فکري پراختیا ژبه ده او د طالبانو په خبره چې باید «تحریف او بې ارزښته نه شي».

د طالبانو حکومت مخکې هم څو واره ترانه ویونکو او نعت خوانانو ته ته په دې اړه خبرداری ورکړی.

د طالبانو اکثر غړي د ترانو شوقیان دي او د دوی په بیا راتګ سره د ترانو او نعت خوانانو له خوا ګڼې ترانې ثبت او وړاندې شوي.

اکثر دا ترانې او نعتونه د افغان مشهورو سندرغاړو نغمې، احمد ظاهر یا ځینو هندي سندرو او کمپوزونو په څېر لوستل شوي.

زلالې هاشمي کلونه مخکې د افغان ستوري په نوم په یوه رقابتي پروسه کې ګډون کړی وو او د یوه محدود وخت لپاره یې سندرې وویلې.

ځینو رسنیو د زلالې هاشمي د کورنۍ په حواله راپور ورکړی چې هغه په کابل کې له خپله کوره وتلې وه او د دوو اوونیو په تېرېدو یې لا د مرګ او ژوند خبر نشته.

د ښځو د حقونو ځینو فعالانو هم د زلالې هاشمي په ورکېدو سخته اندېښنه ښوولې ده.

د راپورونو له مخې زلاله چې واده شوې ده د یواځیني څلور کلن ماشوم صحي وضعه یې ښه نه ده.

د طالبانو حکومت لا د دې افغان سندرغاړې په ورکېدو څه تبصره نه ده کړې.

طالبانو په موسیقۍ او سندرغاړو کلک بندیز لګولی او په افغانستان کې پاتې ځینې سندرغاړي په پټه ژوند کوي او له سختیو سره مخ دي.

دافغانستان د خبریالانو مرکز د سیمه ایزو منابعو له قوله رپوټ ورکوي چې په تخار کې د طالبانو د حکومت ابتدايي محکمې د دریو خبریالانو د برائت حکم صادر کړ.

نصرت الله ابراهیمي، منیرهدف او اسدالله تیمور تبعیدي رسنیو سره په همکاري تورن او څه د پاسه یوه میاشت بندیان وو .

یوې محلې سرچینی دافغانستان دخبریالانو مرکز ته ویلي چې دتالقان دښاري ابتدایي محکمې غونډه نن د تورنو کسانو ، ددوی د وکیلانو او خپلوانو په حضورکې وشوه.

سرچینه زیاتوي چې قاضی ددغو خبریالانو د برائت او بشپړې آزادي چې پخوا په ضمانت آزاد شوي وو، حکم صادر کړ.

دغه دریواړه خبریالان د" افغانستان انترنشنل" تلویزیونی چنل سره په همکاري تورن شوي وو.

د طالبانو د حکومت د بهرنیو چارو سرپرست وزیر امیر خان متقي وايي چې "افغان حکومت" د ایران له "خلکو" سره د اسلامي او بشري اصولو پر بنسټ همکارۍ ته چمتو دی.

د طالبانو د حکومت د بهرنیو چارو وزارت اعلامیه زیاتوي چې ، متقي د پنجشنبې په ورځ (جون په ۱۹مه) ، په کابل کې د ناروې د سفارت د شارژدافیر، پییر البرټ الاساس سره په یوه غونډه کې د سیمې د اوسني وضعیت په اړه اندیښنه څرګنده کړه.

په هرصورت، په اعلامیه کې دا یادونه نه ده شوې چې د طالبانو حکومت به د ایران له "خلکو" سره څه ډول همکاري وکړي.

ایران کې په ملیونونو افغان کډوال ژوند کوي . دایران او اسراییلو ترمینځ جنګ روان دی او دواړه هیوادونو پر یوبل هوايي بریدونه کوي .

اسراییلو د تهران او ورته سیمو اوسیدونکو ته خبرداری ورکړی چې د خوندي پاتې کیدو لپاره له دې سیمو ووځي.

په وروستیو میاشتو کې، له ایران او پاکستان څخه د افغان کډوالو د جبري راستنیدو پروسه ګړندۍ شوې ده.

راستنیدونکي شکایت کوي چې دوی ته په افغانستان کې د سرپناه په شمول اړینې اسانتیاوې نشته او دوی په ناوړه اقتصادي وضعیت کې دي.