د افغانستان شمالي ګاونډي هېواد ازبکستان د دوشنبې په ورځ د کرونا وایروس د خپرېدو د مخنیوي په خاطر له افغانستان سره د خپلې پولې د تړلو خبر ورکړ.

د بلخ ولایت چارواکو له ازادی رادیو سره په خبرو کې د ازبکستان له لوري د دواړو هېوادونو ترمنځ د حیرتانو د بندر تړل کېدل تائید کړل.

د بلخ د والي ویاند منیر فرهاد وویل: "نن سهاردوست هيواد ازبکستان د افغان مسافرو پرمخ خپل بندر چې په حیرتانو کې دی، د افغانستان له لورِ د کرونا وایروس د ورخپرېدو د مخنیوي په خاطر وتاړه، راپورونه چې موږ یې لرو، هغو ویلي چې د بندر تړل موقتي دي."

دا په داسې حال کې ده چې تیره ورځ پاکستان هم د کندهار د چمن په سیمه کې د یوې اوونۍ لپاره د افغان مسافرو او سوداګرو پرمخ د خپل بندر د تړل کېدو خبر ورکړ.

سره له دې چې اوس ددغه ویروس مثبتې پیښې د نړۍ په شاخوا څلویښتو هېوادونو کې ثبت شوي خو له چین وروسته ایران هغه هېواد دی چې د یاد ویروس مثبتې پیښې په کې ډیرې ثبت شوي دي.

د وروستیو خبرو پربنسټ په ایران کې پر دغه ویروس د اخته کېدو له امله تراوسه څه باندې څلویشت کسان مړه شوي دي.

خو افغانستان د عامې روغتیا وزارت وايي، له نیکه مرغه په هېواد کې تراوسه پورې د کرونا د وایروس د یوې مثبتې پیښې پرته نورې مثبتې نه دې ثابت شوي.

د دغه وزارت ویاند وحیداله مایار ازادي رادیو ته وویل: "په ټوله کې د ۷۷ مشکوکو پیښو سمپلونه راوړل شوي، له دې جملې نه ۵۳ پیښې ټېسټ شوي چې ۵۲ یې منفي او یوه یې په هرات کې مثبته تثبیت شوې او ۲۴ نورې پیښې په لابراتوار کې تر ارزونو لاندې دي."

د بلخ ولایت چارواکو دا خبره رد کړه چې ګواکې په بلخ ولایت کې د کرونا وایروس یوه مثبته پیښه څرګنده شوې ده.

د افغانستان د عامې روغتیا وزارت د معلوماتو پر بنسټ هغه کس چې په افغانستان کې په کرونا وایروس اخته پېژندل شوی د ایران له قم ښار څخه د افغانستان هرات ولایت ته راستون شوی و.

د کډوالو لپاره د ملګروملتونو لویه کمیشنري UNHCR وايي چې په تېره اپریل میاشت کې ۲۵۰ زره افغان کډوال په ډېر بدحالت کې خپل هېواد ته ستانه شوي دي.

د ملګروملتونو دې اړوندې ادارې پرون (د غويي ۱۴مه) پر خپله ایکس پاڼه په یوه بیان کې وویل چې په راستنیو شویو افغانانو کې هغه ښځې او نجونې هم شاملې دي چې د نجونو او ښځو پر تعلیم، کار او د تګ راتګ پر آزادیو د لګېدلو محدودیتونو له کبله له ناڅرګندې راتلونکې سره مخامخ دي.

د کډوالو لپاره د ملګروملتونو لویې کمېشنرۍ غوښتنه کړې چې خپل هېواد ته د افغان کډوالو ستنېدل باید په خپله خوښه، خوندي او باعزته وي.

یو ان ایچ سي آر له دې مخکې خبرداری ورکړی و، چې د افغانستان مخ په زیاتېدو بشري ناورین له ګاونډیو هیوادونو د افغان کډوالو په جبري ستونې سره نور هم پراخېږي. د ملګروملتونو دې ادارې د اپریل په ۲۹ مه په یوه بیان کې وویل چې سلګونه زره افغانان په جبر سره د خطر په لور استول کیږي.

د ملګرو ملتونو د کډوالو لویې کمیشنرۍ برازیل ته د افغان کډوالو د لومړنیو کورنیو د تګ هرکلی وکړ.

د ملګروملتو د دې ادارې په نوښت په لومړي وار د«ټولنیز ملاتړ پروګرام» له لارې د لاتینې امریکا په دې هیواد کې یو شمېر افغانان د کډوالو په توګه ومنل شول.

د تېرې اوونۍ د سې شنبې په ورځ د ښځو او ماشومانو په شمول ۱۸ افغانان له پاکستانه د برازیل ساوپالو ښار ته ورسېدل.

د دوی د هرکلي او ټولنیز ادغام چارې د «پناهځای» په نوم د یوې مدني ټولنې له خوا پر مخ وړل کېږي. دا اداره د برازیل حکومت له خوا ټاکل شوې چې د کډوالو په سرپرستۍ او د ادغام په پروسه کې یې مرسته وکړي.

ټاکل شوې ده چې پناهځای به په روان ۲۰۲۵ کال کې ۵۰۰ کسان ومني.

د افغانستان د سوداګرۍ او پانګونې خونو د مشرتابه پلاوي غړی خانجان الکوزی وايي، لا هم پاکستان او هند د افغان سوداګرو د مالونو مخه نیولې ده.

ده ازادي راډیو ته وویل چې په تجارتي مال بار سلګونه کانتینره په کراچۍ، تورخم او سپین بولدک او همداراز واګه بندرونو کې درول شوي:

«۱۵۰ لارۍ چې وچه مېوه او تازه سبزي پکې ده او باید د پاکستان له لارې واګې ته داخلې شوې وای، متاسفانه اول پاکستان درولې وې اوس هند اجازه نه ورکوي. پر دې سربېره زموږ یو نیم زر کانتینر چې د هند مالونه پکې بار دي او کراچۍ ته رارسیدلي، هلته ولاړ دي.»

د افغانستان د سوداګرۍ او پانګونې خونو د مشرتابه پلاوي دغه غړي له هند او پاکستانه وغوښتل چې د افغان سوداګرو کانتینرونو ته اجازه ورکړي چې خپل مال تر منرله وروسوي.

د بدخشان په بهارک ولسوالي کې د سیلو له کبله ۵ تنه مړه شوي دي.

په بهارک او همداراز جرم ولسوالیو کې سیلونو خلکو ته مالي زیانونه هم اړولې دي.

په بدخشان کې له طبیعي پیښو سره د مبارزې رييس مولوي محمد اکرم اکبري نن وویل چې سیل په بهارک ولسوالي کې د ۵ تنو ژوند اخیستی او ډېر مالي تاوانونه یې هم اړولي دي.

تر ده مخکې په بدخشان کې له پېښو سره د مبارزې د ریاست د پيښو امر محمد کامګار ویلي و چې د جمعې د ورځې سیلونو د بدخشان په جرم او بهارک ولسوالیو کې کورونه، کرنیزې ځمکې او بڼونه ویجاړ کړې دي.

د طالبانو دغه مسوول زیاته کړه چې سیمې ته یې کومکي ډلې استولې دي چې حال معلوم کړي، خو په جرم او بهارک ولسوالیو کې یوشمیر کسانو رسنیو ته ویلي دي چې په سلګونو جریبه زراعتي ځمکه او باغونه ویجاړ شوې دي او ګڼ کورونه هم سیلونو وړې دي.

د راپورونو له مخې دغو سیلونو د فیض اباد-بهارک پر لویه لار یو شمیر موټر هم وړې دي.

د بدخشان په بهارک او جرم ولسوالیو کې سیلونو خلکو ته مالي زیانونه اړولې دي.

په بدخشان کې له طبیعي پیښو سره د مبارزې ریاست د پيښو امر محمد کامګار د افغانستان دننه رسنیو ته ویلي دي چې د جمعې د ورځې سیلونو د بدخشان په جرم او بهارک ولسوالیو کې کورونه، کرنیزې ځمکې او بڼونه ویجاړ کړې دي.

د طالبانو دغه مسوول زیاته کړه چې سیمې ته یې کومکي ډلې استولې دي چې حال معلوم کړي، خو په جرم او بهارک ولسوالیو کې یوشمیر کسانو رسنیو ته ویلي دي چې په سلګونو جریبه زراعتي ځمکه او باغونه تخریب شوې دي او ګڼ کورونه هم سیلونو وړې دي.

د راپورونو له مخې دغو سیلونو د فیض اباد-بهارک پر لویه لار یوشمیر موټر هم وړې دي، خو تر دې دمه د سیلونو له امله د سر د زیانونو په اړه کوم راپور نه دی ورکړل شوی.

د پاکستان ډان ورځپاڼې د شنبې په ورځ، دغویي په ۱۳مه، د پاکستان او افغانستان د سوداګرۍ او صنایعو د ګډې خونې په حواله راپور ورکړ چې پاکستان هغو لاریو ته اجازه نه ده ورکړې چې هندي وارداتي توکي لیږدوي او افغانستان ته ننوځي.

د هند وارد شوي توکي پخوا د ټرانزیټ تړون پر بنسټ د واګه بندر او تورخم او چمن له لارې افغانستان ته داخلېدل.

د پاکستان او افغانستان د سوداګرۍ او صنایعو د ګډې خونې مشر خان جان الکوزي ډان ورځپاڼې ته ویلي چې پاکستان دا اقدام وروسته له هغه وکړ چې هند د واګه بندر له لارې د افغانستان صادراتي توکو بار لاریو ته د تېرېدو اجازه ورنه کړه.

د الکوزي په وینا، ۱۵۰ لارۍ چې افغان صادراتي توکي یې لیږدول، چې وچې میوې، تازه میوې او سبزیجات پکې شامل وو، لومړی د پاکستان لخوا ودرول شول، او اوس هند دغو لاریو ته د ننوتلو اجازه نه ورکوي.

هغه زیاته کړه چې له هند څخه شاوخوا ۱۵۰۰ لارۍ د کراچۍ بندرونو ته رسیدلي، خو پاکستان دا موټرونه بند کړي دي.

د ملګرو ملتونو یوه جګپوړي چارواکي له طالبانو غوښتي چې ټول هغه خبریالان او د رسنیو کارکوونکي دې خوشي کړي چې د دې ډلې له لوري نیول شوي دي.

ریچارډ بېنېټ، چې د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو د بشري حقونو ځانګړی راپور ورکوونکی دی، دا غوښتنه نن د شنبې په ورځ (د ثور ۱۳مه) د مطبوعاتو د ازادۍ د نړیوالې ورځې په مناسبت په یوه ویډیويي پیغام کې چې پر ایکس شبکه خپره کړې کړې ده.

نوموړي زیاته کړې، له هغه وخته چې طالبان نژدې څلور کاله مخکې بیا واک ته رسېدلي، افغان خبریالان او د رسنیو کارکوونکي له سخت سانسور سره مخامخ دي.

بېنېټ دا هم ویلي چې ښځینه خبریالانې تر نارینه خبریالانو لا ډېر محدودیتونه زغمي.

له بلې خوا، په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د مرستندوی دفتر "یوناما" د مطبوعاتو د آزادۍ د نړیوالې ورځې په مناسبت په یوه اعلامیه کې ویلي، افغان خبریالان له نیول کېدو، شکنجې او ناوړه چلند له ګواښ سره لاس او ګریوان دي.

په اعلامیه کې د ملګرو ملتونو د سرمنشي ځانګړې استازې او د یوناما مشرې، روزا اوتونبایوا له قوله راغلي چې یو متنوع او سالم رسنیز سکتور د شفافیت، ولسي باور او ښې حکومتدارۍ لپاره مهم دی، خو نوموړې ویلي چې په افغانستان کې د آزادو او خپلواکو رسنیو د ورو ورو له منځه تلو شاهدان دي.

طالبانو پخوا ویلي چې دوی د اسلامي شریعت او ملي ګټو په چوکاټ کې د رسنیو آزادۍ ته ژمن دي.

په میدان‌وردګ کې د ترافیکي پېښې له امله ۱۷ کسانو ته مرګ‌ژوبله اوښتې ده.

د دې ولایت امنیه قومانداني کورنیو رسنیو ته ویلي ، چې د سیداباد ولسوالۍ اړوند د کابل – کندهار پر لویه لار د ترافیکي پېښې له امله اوو کسانو خپل ژوند له لاسه ورکړی او لس نور ټپیان شوي دي.

خبرپاڼه کې راغلي چې په دغه پېښه کې د درېیو ماشومانو او دوو مېرمنو په ګډون اوو کسانو ژوند له لاسه ورکړی او د پنځو ماشومانو په ګډون لس نور ټپيان دي.

امنیه قومانداني لیکلي چې د پېښې ټپیان د سیداباد ولسوالۍ روغتیایي مرکز ته انتقال شوي دي.

پاکستان د خلیج له هېوادونو غواړي چې په هندي کشمېر کې د وروستۍ حملې پرسر د دواړو هېوادونو ترمنځ د کړکېچ په اوارۍ کې مرسته وکړي.

د اسوشیتیدپریس خبري آژانس د راپور له مخې د پاکستان صدراعظم شهباز شریف دا غوښتنه پرون د خلیج د هېوادونو له استازو سره په کتنه کې وکړه. د راپور له مخې ښاغلي شریف د سعودي عربستان، کوېټ او متحده عربي اماراتو له سفیرانو سره په جلا کتنو کې هغوی ته د کشمیر په پهلګام سیمه کې د اپریل د ۲۲مې نېټې د حملې په اړه د پاکستان د دریځ په اړه معلومات ورکړل.

په دې حمله کې ۲۶ کسان چې اکثر هندوان وو، ووژل شول. هند پاکستان د دې برید په ملاتړ تورن کړی خو اسلام آباد دا تور رد کړی دی.

د پاکستان دفاع وزیر خواجه آصف د تېرې دوشنبې په ورځ وویل چې هند په نژدې راتلونکي کې پر پاکستان د برید پلان لري.

د امریکا د بهرنیوچارو وزیر مارکوروبیو د چارشنبې په ورځ د هند د بهرنیوچارو له وزیر اس جېشنکر او د پاکستان له صدراعظم شهباز شریف سره په ټلفوني خبرو کې هغوی وهڅول چې د کشمیر له حملې وروسته د دواړو هېوادو په اړیکو کې رامنځ ته شوی کړکېچ په سوله ایز ډول حل کړي.

د افغانستان لپاره د روسیې ځانګړی استازی ضمیرکابلوف وايي هېواد یې چمتو دی چې په افغانستان کې د اسلامي دولت ډلې پرضد مبارزه کې له طالبانو سره مرسته وکړي. د ښاغلي کابلوف اشاره د داعش ډلې خراسان څانګې ته وه.

کابلوف چې د افغانستان لپاره د روسیې سفیر هم پاتې شوی له ریا دولتي خبري آژانس سره په مرکه کې وویل چې داعش د مسکو او کابل ګډ دښمن دی. هغه زیاته کړه چې روسیه د داعش د خراسان څانګې پرضد په مبارزه کې د طالبانو د حکومت د مبارزې ستاینه کوي. کابلوف څرګنده کړه چې روسیه به له ځانګړو لارو چارو د طالبانو له چارواکو سره په دې برخه کې مرسته وکړي.

د روسیې ولسمشر ولادیمیرپوتین هم تېر کال ویلي و، چې د طالبانو تر واکمنۍ لاندې افغانستان د تروریزم پرضد مبارزه کې د روسیې متحد دی.

د نړۍ هېڅ هېواد هم تراوسه د طالبانو حکومت په رسمیت نه دی پېژندلی خو روسیې د کابل رسمیت پېژندنې ته د نژدې کېدو په ترڅ کې تېره میاشت طالبان رسما د تروریستي ډلو له فهرست څخه وایست.

کابلوف په دې مرکه کې دا یادونه هم وکړه چې مسکو او کابل په بېلابېلو برخو کې د خپلو اړیکو په ښه کولو بوخت دي او زیاته یې کړه چې روسیې طالبانو ته دا وړاندیز کړی دی چې مسکو ته خپل سفیر واستوي او د طالبانو ځواب ته په تمه ده.