د افغانستان لپاره د امریکا ځانګړی استازی توماس وېسټ وایي، افغانان لېواله دي چې ژر نجونې په منځنۍ او لېسې ښوونځیو کې وګوري.

وېسټ نن پر خپله ټويټرپاڼه لیکلي چې په دې تړاو یې پرون له پخواني ولسمشر حامد کرزي سره هم لیدلي او خبرې یې سره کړې دي.

نوموړي وړاندې ویلي، دوی د افغانستان د راتلونکې لپاره د یوه ملي مشورتي بهیر پر اړتیا هم خبرې کړې دي.

طالبانو د نوي تعلیمي کال په پيل کې وویل چې د نجونو منځنۍ او لېسې ښوونځي به تر دوهم اعلان پورې تړلي وي، خو دوی د دغه ځنډ لپاره وخت مشخص نه‌کړ.

د ملګرو ملتونو یوه جګپوړي چارواکي له طالبانو غوښتي چې ټول هغه خبریالان او د رسنیو کارکوونکي دې خوشي کړي چې د دې ډلې له لوري نیول شوي دي.

ریچارډ بېنېټ، چې د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو د بشري حقونو ځانګړی راپور ورکوونکی دی، دا غوښتنه نن د شنبې په ورځ (د ثور ۱۳مه) د مطبوعاتو د ازادۍ د نړیوالې ورځې په مناسبت په یوه ویډیويي پیغام کې چې پر ایکس شبکه خپره کړې کړې ده.

نوموړي زیاته کړې، له هغه وخته چې طالبان نژدې څلور کاله مخکې بیا واک ته رسېدلي، افغان خبریالان او د رسنیو کارکوونکي له سخت سانسور سره مخامخ دي.

بېنېټ دا هم ویلي چې ښځینه خبریالانې تر نارینه خبریالانو لا ډېر محدودیتونه زغمي.

له بلې خوا، په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د مرستندوی دفتر "یوناما" د مطبوعاتو د آزادۍ د نړیوالې ورځې په مناسبت په یوه اعلامیه کې ویلي، افغان خبریالان له نیول کېدو، شکنجې او ناوړه چلند له ګواښ سره لاس او ګریوان دي.

په اعلامیه کې د ملګرو ملتونو د سرمنشي ځانګړې استازې او د یوناما مشرې، روزا اوتونبایوا له قوله راغلي چې یو متنوع او سالم رسنیز سکتور د شفافیت، ولسي باور او ښې حکومتدارۍ لپاره مهم دی، خو نوموړې ویلي چې په افغانستان کې د آزادو او خپلواکو رسنیو د ورو ورو له منځه تلو شاهدان دي.

طالبانو پخوا ویلي چې دوی د اسلامي شریعت او ملي ګټو په چوکاټ کې د رسنیو آزادۍ ته ژمن دي.

په میدان‌وردګ کې د ترافیکي پېښې له امله ۱۷ کسانو ته مرګ‌ژوبله اوښتې ده.

د دې ولایت امنیه قومانداني کورنیو رسنیو ته ویلي ، چې د سیداباد ولسوالۍ اړوند د کابل – کندهار پر لویه لار د ترافیکي پېښې له امله اوو کسانو خپل ژوند له لاسه ورکړی او لس نور ټپیان شوي دي.

خبرپاڼه کې راغلي چې په دغه پېښه کې د درېیو ماشومانو او دوو مېرمنو په ګډون اوو کسانو ژوند له لاسه ورکړی او د پنځو ماشومانو په ګډون لس نور ټپيان دي.

امنیه قومانداني لیکلي چې د پېښې ټپیان د سیداباد ولسوالۍ روغتیایي مرکز ته انتقال شوي دي.

پاکستان د خلیج له هېوادونو غواړي چې په هندي کشمېر کې د وروستۍ حملې پرسر د دواړو هېوادونو ترمنځ د کړکېچ په اوارۍ کې مرسته وکړي.

د اسوشیتیدپریس خبري آژانس د راپور له مخې د پاکستان صدراعظم شهباز شریف دا غوښتنه پرون د خلیج د هېوادونو له استازو سره په کتنه کې وکړه. د راپور له مخې ښاغلي شریف د سعودي عربستان، کوېټ او متحده عربي اماراتو له سفیرانو سره په جلا کتنو کې هغوی ته د کشمیر په پهلګام سیمه کې د اپریل د ۲۲مې نېټې د حملې په اړه د پاکستان د دریځ په اړه معلومات ورکړل.

په دې حمله کې ۲۶ کسان چې اکثر هندوان وو، ووژل شول. هند پاکستان د دې برید په ملاتړ تورن کړی خو اسلام آباد دا تور رد کړی دی.

د پاکستان دفاع وزیر خواجه آصف د تېرې دوشنبې په ورځ وویل چې هند په نژدې راتلونکي کې پر پاکستان د برید پلان لري.

د امریکا د بهرنیوچارو وزیر مارکوروبیو د چارشنبې په ورځ د هند د بهرنیوچارو له وزیر اس جېشنکر او د پاکستان له صدراعظم شهباز شریف سره په ټلفوني خبرو کې هغوی وهڅول چې د کشمیر له حملې وروسته د دواړو هېوادو په اړیکو کې رامنځ ته شوی کړکېچ په سوله ایز ډول حل کړي.

د افغانستان لپاره د روسیې ځانګړی استازی ضمیرکابلوف وايي هېواد یې چمتو دی چې په افغانستان کې د اسلامي دولت ډلې پرضد مبارزه کې له طالبانو سره مرسته وکړي. د ښاغلي کابلوف اشاره د داعش ډلې خراسان څانګې ته وه.

کابلوف چې د افغانستان لپاره د روسیې سفیر هم پاتې شوی له ریا دولتي خبري آژانس سره په مرکه کې وویل چې داعش د مسکو او کابل ګډ دښمن دی. هغه زیاته کړه چې روسیه د داعش د خراسان څانګې پرضد په مبارزه کې د طالبانو د حکومت د مبارزې ستاینه کوي. کابلوف څرګنده کړه چې روسیه به له ځانګړو لارو چارو د طالبانو له چارواکو سره په دې برخه کې مرسته وکړي.

د روسیې ولسمشر ولادیمیرپوتین هم تېر کال ویلي و، چې د طالبانو تر واکمنۍ لاندې افغانستان د تروریزم پرضد مبارزه کې د روسیې متحد دی.

د نړۍ هېڅ هېواد هم تراوسه د طالبانو حکومت په رسمیت نه دی پېژندلی خو روسیې د کابل رسمیت پېژندنې ته د نژدې کېدو په ترڅ کې تېره میاشت طالبان رسما د تروریستي ډلو له فهرست څخه وایست.

کابلوف په دې مرکه کې دا یادونه هم وکړه چې مسکو او کابل په بېلابېلو برخو کې د خپلو اړیکو په ښه کولو بوخت دي او زیاته یې کړه چې روسیې طالبانو ته دا وړاندیز کړی دی چې مسکو ته خپل سفیر واستوي او د طالبانو ځواب ته په تمه ده.

ملګرو ملتونو د افغانستان په شمال او شمال ختیځو سیمو کې د وچکالۍ له کبله له رامنځته شویو شرایطو سره د مبارزې لپاره ۱۶.۶ میلیون ډالره ځانګړي کړي دي.

دا خبره د ملګرو ملتونو ویاند سټیفتن دوجاریک پرون (پنحشنبې) وکړه.

د سرمنشي ویاند، وویل: «دا نوې بودجه هم لومړنۍ او هم تر ټولو لویه ګډه مرسته ده چې په افغانستان کې د وچکالۍ پر وړاندې د مخنیوونکو اقداماتو ملاتړ کوي.»

په دې پیسو کې ۶.۶ میلیون ډالره د عاجلو مرستو د مرکزي صندوق (CERF) له خوا او ۱۰ میلیون ډالره د افغانستان د بشري مرستو له صندوقه ورکول کېږي.

د دوجاریک په وینا، دا بودجه به د وچکالۍ تر شدت وړاندې د نغدو پیسو او مادي مرستو له لارې د خوړو امنیت، کرنې او مالداري، اوبو، حفظ‌الصحې، روغتیا، تغذیې او ساتنې په برخو کې خلکو ته ورکړل شي.

هغه د وضعیت پر بیړنی وباله ویې ویل: «که موږ سمه ساینسي پوهه او معلومات ولرو، نو کولی شو ژر اقدام وکړو، ډېر خلک وژغورو، او محدودې سرچینې په اغېزمن ډول وکاروو—په ځانګړي ډول اوس چې د تمویل له سخت کمښت سره مخامخ یوو، او دې کمښت د افغانستان بشري بحران لا ژور کړی دی.»

دا اعلان وروسته له هغه وشو چې د ملګرو ملتونو د بشري مرستو مرستیال سرمنشي، تام فلیچر، افغانستان ته خپل سفر پای ته ورساوه. هغه په کابل کې له بشري مرستندویو شریکانو، لکه غیردولتي مؤسسو، د ښځو په مشرۍ بنسټونو او د مدني ټولنې له استازو سره ولیدل.

افغانستان د ۲۰۲۵ کال په نړۍ کې د آزادۍ په شاخص کې ۱۷۵م مقام لري، چې دا د رسنیو د جدي محدودیتونو او د ژورنالېزم د آزادۍ د کمېدو څرګندونه کوي.

د بې پولې خبریالانو سازمان (RSF) د ۲۰۲۵ کال د نړيوالې رسنۍ آزادۍ د شاخص له مخې، افغانستان په ۱۸۰ هېوادونو کې۱۷۵م ځای لري، چې دا د طالبانو تر واکمنۍ لاندې د رسنیو لپاره د دوامداره خراب وضعیت ښکارندوی دی. که څه هم افغانستان د تیر کال پرتله درې درجې لوړ شوی، خو له سلو څخه یې یوازې ۱۷.۸۸ نمرې ترلاسه کړي، چې د رسنۍ د آزادۍ دوامداره بحران ته اشاره کوي.

بې پولې خبریالانو نن (جمعه) په خپل کالنی راپور کې دا هم ویلي چې اکثره ښځینه خبریالانو د ګواښونو او اندېښنو له کبله په افغانستان کې دندې له لاسه ورکړي دي.

افغانستان د ۲۰۲۵ کال د مطبوعاتو د آزادۍ په نړیوال شاخص کې ۱۷۵م مقام لري، چې دا د رسنیو د جدي محدودیتونو او د ژورنالېزم د آزادۍ د کمېدو څرګندونه کوي.

د بې پولې خبریالانو سازمان (RSF) د ۲۰۲۵ کال د رسنیو د آزادۍ د نړیوال شاخص له مخې، افغانستان په ۱۸۰ هېوادونو کې۱۷۵م بللی چې دا د طالبانو تر واکمنۍ لاندې د رسنیو لپاره د دوامداره خراب وضعیت ښکارندوی دی. که څه هم افغانستان د تیر کال پرتله درې درجې لوړ شوی، خو له سلو څخه یې یوازې ۱۷.۸۸ نمرې ترلاسه کړي، چې د رسنۍ د آزادۍ دوامداره بحران ته اشاره کوي.

بې پولې خبریالانو نن (جمعه) په خپل کالنی راپور کې دا هم ویلي چې اکثره ښځینه خبریالانو د ګواښونو او اندېښنو له کبله په افغانستان کې دندې له لاسه ورکړي دي.

د کډوالو د بېرته ستنېدو د بهیر په دوام کې سلګونه کورنۍ د پنجشنبې په ورځ له ایران او پاکستان څخه افغانستان ته ستنې شوې.

د طالبانو تر کنټرول لاندې د باختر دولتي خبري آژانس ویلي چې ۸۴۱ کورنۍ هېواد ته ستنې شوې دي، چې له دې ډلې ۲۷۰ کورنۍ د ننګرهار د تورخم له لارې،۲۵۶ کورنۍ د کندهار د سپین بولدک له لارې، ۱۰۵کورنۍ د نیمروز د ورېښم پل له لارې، ۸ کورنۍ د پکتیکا د انګور اډې له لارې، ۱۹ کورنۍ د هلمند د بهرامچې له لارې، او ۱۸۳ کورنۍ د هرات د اسلام‌کلا له لارې هېواد ته راستانې شوې دي.

په راپور کې زیاته شوې چې یادو کورنیو ته د طالبانو له لوري مرستې هم ورکړل شوې دي.

د چهارشنبې په ورځ هم ۹۵۵ کورنۍ له بېلابېلو سرحدي لارو افغانستان ته راستنې شوې وې.

ملګرو ملتونو ویلي چې د خپلو شریکانو په همکارۍ به د هېواد په بېلابېلو سیمو کې بېرته ستنېدونکو ته سرپناه برابره کړي.

د ملګرو ملتونو د کډوالو لویې کمېشنرۍ (UNHCR) اعلان کړی چې یوازې په تېر اپریل میاشت کې، له ایران او پاکستان څخه تر ۲۵۰ زرو ډېر افغانان خپل هېواد ته بېرته ستانه شوي دي.

د طالبانو د حکومت د ټولګټو چارو وزارت وايي، د غره د ښویېدو او د کوچنیو او لویو ګړنګونو د رالوېدو له کبله د کابل- جلال آباد لویه لاره پرون (د غويي یا ثور په ۱۱مه) یوځل بیاد ترافیک پرمخ بنده شوه.

د ټولګټو چارو وزارت ویاند محمداشرف حقشناس تېره شپه پر خپله ایکس پاڼه لیکلي دي چې د کابل جلال آباد پر لویه لاره په تنګي غاړو سیمه کې د غره د ښویېدو پېښه بیا بیا تکرار شوه.

نوموړی زیاتوي چې که څه هم پرون سهار له اصلي سړک څخه تیږې لېرې شوې خو مازیګر مهال بیا غر راوښویېد او لویې او کوچنۍ تیږې راولوېدې او په نتیجه کې یې لاره بنده شوه.

د ښاغلي حقشناس په وینا اوس مهال له فرعي لارې له دواړو خواوو څخه تګ راتګ روان دی. د طالبانو دې چارواکي له موټرچلوونکو غوښتي دي چې له فرعي لارې د تېرېدو پرمهال له پوره احتیاط څخه کار واخلي او ترافیکي قوانین رعایت کړي.

د کابل جلال آباد لویه لاره د خلکو د تګ راتګ مهمه لاره ده چې پلازمېنه کابل د هېواد له ختیځو ولایتونو او د تورخم له لارې له پاکستان سره نښلوي.

د افغانستان د بشري حقونو لپاره د ملګروملتونو ځانګړي راپورورکوونکي په غور ولایت کې د یوې ځوانې نجلۍ پر ځان وژنې خواشیني څرګنده کړې ده.

ریچارد بینیټ نن (د غويي ۱۱مه) پر خپله ایکس پاڼه په یوه بیان کې د دې پېښې په اړه چې د شویو ادعاوو له مخې علت یې له یوه طالب سرتیري سره د دې نجلۍ جبري واده بلل شوی دی د حساب کتاب غوښتنه وکړه، خو د ښاغلي بینیټ په بیان کې د دې ادعاوو یادونه نه ده شوې.

بینیټ ویلي دي چې په افغانستان کې د جنسیت په اساس سیستماتیک ځپونکي اقدامات، د رواني روغتیا په برخه کې د ملاتړ اړتیا په ډاګه کوي.

مخکې یوشمېر رسنیو راپور ورکړی و، چې د عابدې په نوم د غور ولایت د تیورې ولسوالۍ یوې اوسېدونکې، وروسته له دې چې د طالبانو له یوه غړي سره واده ته اړه شوه، ځان ته اور واچاوه.

د طالبانو د حکومت د امربالمعروف او نهی عن المنکر وزارت د دې ځوانې نجلۍ مړینه د کورني تاوتریخوالي نتیجه بللې ده. د دې وزارت ویاند سیف الاسلام خیبر پر ایکس شبکې په یوه بیان کې ویلي چې د پېښې په اړه څېړنې پیل شوې دي.

په افغانستان کې، په تېره بیا د طالبانو له بیا واکمنېدو وروسته له ښځو سره د تاوتریخوالي په کچه کې د پام وړ زیاتوالی راغلی دی.