د کار نړیوال سازمان (ILO) په خپله ویب‌پاڼه کې د دې ورځې په مناسبت لیکلي، په داسې حال کې چې مصنوعي ځیرکتیا (AI) ورځ تر بلې پرمختګ کوي، ډېر خلک خپلې دندې له لاسه ورکوي.

د سږ کال شعار «روغتیا او خوندیتوب په کار کې» دی، چې د کاري چاپېریال د خوندیتوب او روغتیا پر ارزښت ټینګار کوي.

خو په افغانستان کې زرګونه کارګران په سختو شرایطو کې، له روغتیايي بیمې، د خوندیتوب وسایلو او قانوني ملاتړ پرته کار کوي.

تر دې وړاندې ډېر کارګران د سکرو په کانونو او ساختماني کارونو کې د خرابو کاري شرایطو له امله له خپل ژونده بې برخې شوي دي.

د امریکا یو شمېر تقاعد شویو پوځي افسرانو له ولسمشر ټرمپ څخه غوښتي چې د افغان متحدانو د بیا میشتېدو پروګرام ته دوام ورکړي، او خبرداری یې ورکړی چې د دې نوښت پرېښودل به د خپلو نړیوالو شریکانو په وړاندې د امریکا باور زیانمن کړي.

دا غوښتنه په داسې حال کې شوې چې د ولسمشر ټرمپ د اجرایي فرمانونو له مخې د کډوالو د منلو موقت بندیز د پای ته رسېدو په حال کې دی. دغه فرمانونه سپینې ماڼۍ ته د ښاغلي ټرمپ له بېرته راتګ لږ وروسته صادر شوي وو، چې په لړ کې یې د هغو افغانانو د بیا مېشتېدو پروګرامونه هم وځنډېدل چې له امریکايي ځواکونو سره یې کار کړی وو.

تر دې دمه، د ټرمپ ادارې لا نه ده څرګنده کړې چې دا پروګرام به بیا پیلوي که به یې پای ته رسوي.

فاکس نیوز راپور ورکړی چې د اپرېل په ۱۰مه، د سپینې ماڼۍ د بودجې او مدیریت دفتر د بهرنیو چارو وزارت ته یو لړ وړاندیزونه کړي چې په هغو کې د افغانانو د انتقال د هڅو د همغږۍ ادارې (CARE) لپاره د اضافي مالي ملاتړ درول شامل دي.

د دغه وړاندیز له مخې، شاوخوا ۶۰۰ میلیون ډالره پاتې بودیجه به د CARE پروګرام د تدریجي بندېدو لپاره وکارول شي، تر څو دا پروګرام د ۲۰۲۵ مالي کال تر پایه وتړل شي.

د ملګرو ملتونو د کډوالو لویې کمیشنرۍ (UNHCR) ویلي، د روان کال په اپرېل میاشت کې له ایران او پاکستان څخه تر ۲۵۰ زره زیات افغانان بېرته افغانستان ته ستانه شوي، چې ډېری یې د فشار او زور له کبله بېرته استول شوي، او دې چارې د افغانستان له مخکې څخه سخت بشري وضعیت لا خراب کړی دی.

د ملګرو ملتونو د کډوالو د لویې کمېشنرۍ د معلوماتو له مخې، له دې شمېر څخه شاوخوا ۹۶ زره کسان په زوره ایستل شوي، په داسې حال کې چې نژدې ۱۵۴ زره نور په خپله خوښه بېرته ستانه شوي.

د ملګروملتو د کډوالو لویې کمېشنرۍ په خپل وروستي راپور کې ویلي: «د افغانانو په پراخ ډول بېرته ستنېدا، د بشري مرستو پر محدودو سرچینو نور فشار هم راولي او د هغو میلیونونو خلکو وضعیت لا خرابوي چې د ژوندي پاتې کېدو لپاره هلې ځلې کوي.»

د ازادي راډيو درې خبریالان، عباد الله حنانزی، سباوون کاکړ او فرشته محرم درانۍ د ۱۳۹۷ لمریز کال د غویي په ۱۰ مه د کابل په شش درک سیمه کې د یوه ځانمرګي برید له امله ووژل شول. دې چاودنې له لویه سره د نهو افغان خبریالانو ژوند واخیست.

تر دې پیښې وروسته د جمهوري نظام د لویې څارنوالي ویاند جمشید رسولي ازادي راډیو ته ویلي و چې د دې ځانمرګي برید په تړاو پنځه تنه تورن نیول شوي چې له محاکمې وروسته درې تنه یې په اعدام محکوم شوي او دوه تنه یې په لس او څوارلس کلونو زندان محکوم شوې دي.

د دوه زره یوویشتم کال د اګست په پنځلسمه چې کله طالبانو بیا ځلي کابل ونیو د افغانستان ټول زندانونه مات شول او بندیان وتښتیدل، دا معلومه نه ده چې د نهو خبریالانو په جرم محکوم کسان هم په دې زندانونو کې ول که نه ول.

په شش درک کې پر خبریالانو د ۱۳۹۷ کال د غویي د لسمې نیټې د برید مسوولیت داعش خراسان څانګې منلی و.

د افغانستان د خبریالانو مرکز ویلي چې په فاریاب او دایکنډي ولایتونو کې هم د ژوندیو موجوداتو د تصویرونو پر خپرولو بندیز ولګول شو.

دغه مرکز نن چهارشنبه ( د ثور لسمه) په یوه خبرپاڼه کې ویلي چې له دې اعلان سره د هغو ولایتونو شمېر چې دغه ډول تصویرونه په کې بند شوي، ۱۷ ته ورسېد.

د طالبانو د حکومت د امرباالمعروف او نهی عن المنکر وزارت له دې وړاندې ویلي و چې دوی دغه بندیز په تدریج سره په ټول افغانستان کې پلی کوي.

د ژوندیو موجوداتو د تصویرونو بندیز، د امربالمعروف او نهی عن المنکر د هغه قانون یوه برخه ده چې تېر کال په اګست کې طالبانو اعلان او رسمي جریده کې خپور کړ.

د یوناما په ګډون ګڼو نړیوالو بشري ادارو د طالبانو پر دغه قانون نیوکې کړي او له هغوی یې غوښتي چې لغو یې کړي.

ملګرو ملتونو ویلي یواځې اپرېل میاشت کې څه باندې دوه نیم لکه افغانان له ګاونډیو هېوادونو خپل هېواد ته ستانه کړای شوي دي.

د ملګرو ملتونو د جنوا دفتر په خپله اعلامیه کې چې سه شنبه ناوخته یې خپره کړې چې لږ تر لږه ۹۶زره دا افغان کډوال له پاکستان او ایرانه په زور ایستل شوي دي.

دغه سازمان خبرداری ورکړی چې د کډوالو په دومره لوی شمېر راستنېدنه د افغانستان بشري ناورین لا پسې زیاتوي.

ملګرو ملتونو له پاکستان او ایران غوښتي چې د کډوال ستنول باید داوطلبانه، خوندي او عزتمنده و اوسي.

راستنېدونکي افغان کډوال شکایت لري چې په پاکستان او ایران کې بد چلند ورسره شوی او خپل وطن کې هم د ژوند لومړنۍ اسانتیاوې نه لري او له ډېرو ستونزو سره مخ دي.

ننګرهار کې د طالبانو د یوې پوستې اشپز د پوستې په ساتونکو ډزې کړي چې لږ تر لږه درې تنه یې وژلي او دوه نور یې ټپيان کړي دي.

د ننګرهار یوې امنیتي سرچینې د نوم نه ښودو په شرط ازادي راډیو ته وویل چې پیښه نن سهار ( سه شنبه د ثور نهمه) په شیرزاد ولسوالۍ کې شوې ده.

بل لورته د ننګرهار د امنیې قومندانۍ ویاند سید طیب حماد رسنیو ته په استول شوې خبرپاڼه کې پیښه تایید کړې او ویلې یې دي چې اشپز چې له ډزو وروسته یې د تیښتې هڅه کوله، نیول شوی دی.

د پیښې د لامل او انګیزې په اړه څه نه دي ویل شوي او د ننګرهار امنیه قومندانۍ ویلي چې په دې اړه پلټنه کوي.

د طالبانو د صنعت او سوداګرۍ وزارت وایي چې تېر ۱۴۰۳ لمریز کال کې یې له هند سره د سوداګرۍ کچه ۸۹۰ میلیونه ډالره وه.

د دغه وزارت ویاند عبدالسلام جواد نن سه شنبه رسنیو ته ویلي چې د سوداګرۍ په دې کچه کې ۶۲۷ میلیونه ډالرو په ارزښت صادرات او ۲۶۳ میلیونو په ارزښت واردات شامل دي.

که څه هم معلومه نه ده چې افغانستان له هنده کوم توکي وارد کړي، خو جواد ویلي چې دوی هند ته انځر، اینجه، زعفران، ممیز، شنه زیره او بادام صادر کړي دي.

افغانستان د چابهار او واګې بندرونو او یوه هوایي‌ دهلیز له لارې له هند سره سوداګریزه راکړه ورکړه کوي او افغان سوداګرو پخوا ویلي، پاکستان له هند سره ترانزیت کې ورسره لازمه همکاري نه کوي.

په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د خوړو نړیوال پروګرام اعلان وکړ چې د سویډن د نړیوالې پراختیایي همکارۍ ادارې د افغان میندو او ماشومانو د تغذیې د ملاتړ لپاره دوه میلیونه او دوه لکه امریکایي ډالر مرسته کړې ده.

په دې مرسته به یولک او پنځه ویشت زره میندو او ماشومانو ته د دریو میاشتو په مخه مغذي خواړه چمتو شي.

د خوړو نړیوال پروګرام دوشنبه( د اپریل اته ویشتمه) په یوه بیان کې وویل چې له افغانستان سره به د سویډن نوې مرسته د لسګونو زرو میندو او ماشومانو د خوارځواکۍ مخه ونیسي.

په افغانستان کې د خوړو د نړیوال پروګرام استازې موتینتا چیموکا وایي چې سږکال په افغانستان کې دولس لکه میندې په خوارځواکۍ اخته دي او داسې اټکل کیږی چې درې نیم میلیونه ماشومان به په دې ناروغۍ اخته شي.

سویډن له دوه زره یو ویشتم کاله تر دوه زره څلرویشتم کال پورې په افغانستان کې د خوړو له نړیوال پروګرام سره تر دیرش میلیونه ډالرو ډیره مرسته کړې ده.

یوناما ژمنه وکړه چې افغانستان ته به له ستنو شویو کډوالو سره د څښاک اوبو، روغتیا او نورو برخو کې مرستې وکړي.

په افغانستان کې د ملګرو ملتو د مرستندویه پلاوي ( یوناما) مشرې روزا اوتونبایوا پرون په کابل کې د طالبانو د کلیو او پراختیا وزارت له سرپرست ملا محمد یونس اخندزاده سره په کتنه کې دا ژمنه وکړه.

د کډوالۍ نړیوال سازمان (آی او ام) د دوشنبې په ورځ په خپله ایکسپاڼه کې لیکلي دي چې د اپرېل له ۴مې یې له پاکستانه راستانه شوي نږدې یو لک افغان کډوال ثبت کړي دي.

دغهَ سازمان په یوه بیان کې ویلي چې له نورو مرستندویو موسسو سره په ګډه راستنو شویو افغانانو ته په وخت بیړنۍ مرستې او اړین خدمات وړاندې کوي.

آی او ام اندېښنه ښوولې چې د دغو راستنو شویو افغانانو ضرورتونه ډېر دي او د مرستو لپاره نورو بیړنیو منابعو ته سخته اړتیا لیدل کېږي.